Σεισμοί και Ηφαίστεια στην Ελλάδα: Κίνηση Λιθοσφαιρικών Πλακών

Η λιθόσφαιρα της Γης χωρίζεται σε μικρό αριθμό τεκτονικών πλακών που βρίσκονται σε επαφή και κινούνται «επιπλέοντας» πάνω στον μανδύα της. Αυτές, σύμφωνα με τη θεωρία των λιθοσφαιρικών πλακών, βρίσκονται σε αέναη κίνηση στη διάρκεια του γεωλογικού χρόνου, κάτι που αποτελεί ένδειξη του ζωντανού χαρακτήρα του πλανήτη. Το μεγαλύτερο μέρος της σεισμικής δραστηριότητας του πλανήτη εκδηλώνεται κοντά στα όρια αυτών των πλακών. Η εξωτερική λιθόσφαιρα συντίθεται από επτά περίπου μεγάλες πλάκες και αρκετές μικρότερες. Οι κύριες λιθοσφαιρικές πλάκες της γης είναι η Ευρασιατική, η Βορειοαμερικανική, η Νοτιοαμερικανική, η Ινδο-Αυστραλιανή, η Ειρηνική, η Αφρικανική, η Νάζκα και η Ανταρκτική.

Εντός των ορίων της κάθε λιθοσφαιρικής πλάκας, τα πετρώματα του γήινου φλοιού κινούνται ως ένα ενιαίο άκαμπτο σώμα (με μικρή κάμψη). Τα όρια των πλακών καθορίζονται από στενές ζώνες, πάνω στις οποίες εκδηλώνεται το 80% της ηφαιστειακής και σεισμικής δραστηριότητας του πλανήτη.

Οι λιθοσφαιρικές πλάκες της γης (Πηγή: http://www.env-edu.gr)

ΟΡΙΑ ΚΑΙ ΚΙΝΗΣΗ ΛΙΘΟΣΦΑΙΡΙΚΩΝ ΠΛΑΚΩΝ

Τα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών διακρίνονται με βάση την κίνησή τους ανά περιοχές σε:

α. Συγκλίνοντα, όταν οι γειτονικές λιθοσφαιρικές πλάκες πλησιάζουν η μία την άλλη (οπότε και καταστρέφεται γήινος φλοιός) γιατί η μία πλάκα βυθίζεται κάτω από την άλλη:

Σύγκλιση λιθοσφαιρικών πλακών (Πηγή: www.gein.noa.gr)

β. Αποκλίνοντα, όταν οι γειτονικές λιθοσφαιρικές πλάκες απομακρύνονται η μία από την άλλη (οπότε και παράγεται νέος φλοιός) γιατί από το κενό ανάμεσα στις δύο πλάκες βγαίνει υλικό και ψύχεται δίνοντας έτσι νέο φλοιό:

Απόκλιση λιθοσφαιρικών πλακών (Πηγή: geologikathemata.blogspot.com)

γ. πλευρικώς ολισθαίνοντα, όταν υπάρχει πλευρική κίνηση μεταξύ των λιθοσφαιρικών πλακών χωρίς παραγωγή ή καταστροφή φλοιού:

Πλευρικώς ολισθαίνοντα όρια λιθοσφαιρικών πλακών (Πηγή: tinanantsou.blogspot.com)

- Σύγκλιση, καταστροφή φλοιού και δημιουργία αναγλύφου (ορογένεση) συμβαίνει μεταξύ Ευρασιατικής και Αφρικανικής πλάκας, Ιαπωνικής και πλάκας του Ειρηνικού.

- Απόκλιση, δημιουργία φλοιού και άνοιγμα ωκεανού συμβαίνει στον Ατλαντικό ωκεανό κατά μήκος ενός νοητού εγκάρσιου άξονα (μεσωκεάνια ράχη) μέρος της οποίας αποτελεί και η Ισλανδία όπου εκεί έχει αναδυθεί από την θάλασσα.

- Πλευρική ολίσθηση συμβαίνει μεταξύ των πλακών του Ειρηνικού και της Β. Αμερικής, κατά μήκος του ρήγματος του Αγ. Ανδρέα στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ.

Σύμφωνα με υπολογισμούς που έχουν γίνει, το πάχος μιας λιθοσφαιρικής πλάκας σπάνια υπερβαίνει τα 145 χλμ. Κάθε πλάκα συντίθεται από μια συμπαγή μάζα πετρωμάτων που αποτελούν τη λιθόσφαιρα, η οποία έτσι διακρίνεται από τη βαθύτερη ασθενόσφαιρα, στην οποία τα πετρώματα βρίσκονται σε μεγαλύτερη θερμοκρασία και έτσι υφίστανται πλαστική παραμόρφωση, όταν υπόκεινται σε τεκτονικές πιέσεις.

Οι κινήσεις του μανδύα προκύπτουν από την ανάγκη να μεταφερθεί στην επιφάνεια της Γης η θερμοκρασία που παράγεται εξαιτίας της ραδιενεργού εξασθένισης. Αυτό φαίνεται ορισμένες φορές από τις αλλαγές στα όρια των πλακών.