Ενεργά ρήγματα

Ρήγμα ονομάζεται στη γεωλογία η διακοπή της συνέχειας μιας ομάδας στρωμάτων πετρωμάτων του στερεού φλοιού της Γης, η οποία συμβαίνει κατά επίπεδη επιφάνεια και σε μεγάλη έκταση. Ετυμολογικά ο όρος παράγεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα ρήγνυμι, που σημαίνει «ραγίζω», «σπάζω», «θραύω» ή «διασπώ». Τα ρήγματα οφείλονται κατά κύριο λόγο στις ορογενετικές δυνάμεις που αναπτύσσονται κατά την κίνηση των λιθοσφαιρικών πλακών της γης. Όταν, λόγω των κινήσεων αυτών, οι τάσεις που αναπτύσσονται σε ένα στρώμα υπερβούν το όριο θραύσης του, τότε το πέτρωμα διαρρηγνύεται και αρχίζει μια σχετική κίνηση μεταξύ των δύο τμημάτων.

Συνήθως τα ρήγματα εμφανίζονται συγκεντρωμένα σε μια περιοχή, οπότε και μιλάμε για «πεδίο ρηγμάτων» ή «ζώνη ρηγμάτων», ορισμένες φορές παράλληλα, άλλες τεμνόμενα κατά ορθή ή και οξεία γωνία, πάντοτε όμως κάθετα προς τη διεύθυνση της δύναμης που τα προκαλεί.

Τα δύο τμήματα εκατέρωθεν του επιπέδου του ρήγματος ονομάζονται σκέλη ή πτέρυγες του ρήγματος. Η επιφάνεια που προκύπτει από τις σχετικές μετακινήσεις των δύο σκελών ονομάζεται κάτοπτρο του ρήγματος. Τις περισσότερες φορές το ρήγμα συνοδεύεται από μετάπτωση, δηλαδή άνοδο ή κάθοδο του ενός σκέλους ως προς το άλλο. Η υψομετρική διαφορά μεταξύ των δύο σκελών ονομάζεται άλμα του ρήγματος.

Ένα ακόμη χαρακτηριστικό γνώρισμα ενός ρήγματος είναι η έκτασή του. Ορισμένες φορές το ρήγμα μπορεί να καταλαμβάνει τεράστια έκταση, όπως το ρήγμα του Αγίου Ανδρέα, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, το οποίο εκτείνεται σε μήκος περίπου 1.300 χιλιομέτρων φθάνοντας μέχρι την επιφάνεια. Δεν είναι, όμως, απαραίτητο ένα ρήγμα να φθάνει μέχρι την επιφάνεια της Γης.

Όπως είναι φυσικό, η ρήξη των πετρωμάτων και η συνακόλουθη μετάπτωση απελευθερώνουν τη συσσωρευμένη ενέργεια, η οποία εκδηλώνεται ως σεισμός. Στην περίπτωση αυτή γίνεται λόγος για σεισμογόνο ρήγμα.

Τί είναι το ενεργό ρήγμα;

Οι περισσότεροι σεισμοί συμβαίνουν κατά μήκος ενός ρήγματος, χωρίς αυτό να σημαίνει πως όλα τα ρήγματα δίνουν σεισμούς. Ένα ενεργό ρήγμα είναι εκείνο το οποίο έχει προκαλέσει τουλάχιστον ένα σεισμό κατά τη διάρκεια των προηγούμενων 10.000 χρόνων. Η ιστορική και η παλαιοσεισμολογική έρευνα βοηθούν στο χρονικό καθορισμό του τελευταίου μεγάλου σεισμού σε ένα ρήγμα. Ρήγματα που έχουν μετακινηθεί μία ή περισσότερες φορές τα τελευταία 10.000 χρόνια, ωστόσο, θεωρούνται πιθανό να κινηθούν και πάλι . Αυτά ονομάζονται ενεργά ρήγματα.

Τα θεμέλια του ελλαδικού χώρου τέμνονται από πολλά ρήγματα, αλλά τα περισσότερα είναι γεωλογικά παλιά και αποτελούν ελάχιστο κίνδυνο στη σεισμική δραστηριότητα. Τα χαρακτηριστικά ενός φυσικού τοπίου μπορούν να μας δείξουν πολλές φορές την παρουσία ενεργών ρηγμάτων. Η επαναλαμβανόμενη ανοδική κίνηση της γης κατά μήκος ενός ρήγματος μπορεί να δημιουργήσει απότομες λοφοπλαγιές και, με την πάροδο του γεωλογικού χρόνου, να χτίσει τα βουνά. Το υπόβαθρο κατά μήκος ενός ρήγματος  καταστρέφεται συχνά από τις μετακινήσεις κατά τη διάρκεια των επαναλαμβανόμενων σεισμών. Αυτό το σπασμένο μέρος του βράχου εύκολα διαβρώνεται από το νερό, και παράγει τις γνωστές σε όλους μας κοιλάδες.

Για την εκτίμηση της πιθανότητας μελλοντικών σεισμών κατά μήκος ενός γνωστού ενεργού ρήγματος, οι επιστήμονες πρέπει να καθορίσουν τη συχνότητα εκδήλωσης σεισμών εκεί κατά το παρελθόν, καθώς και την ημερομηνία της τελευταίας σεισμικής κίνησης. Διάφορες μέθοδοι χρησιμοποιούνται για τον καθορισμό των ημερομηνιών των προηγούμενων σεισμών. Οι  σεισμοί συχνά προκαλούν μικρές και μεγαλύτερες ολισθήσεις που θάβουν την βλάστηση και τα δέντρα στο έδαφος. Ορύγματα σε ρήγματα συχνά αποκαλύπτουν το θαμμένο φυτικό υλικό που μπορεί να χρονολογηθεί με τη χρήση τεχνικών του ραδιενεργού άνθρακα, ενώ οι δακτύλιοι των δέντρων μπορούν να αποκαλύψουν τον αριθμό των ετών δεδομένου ότι οι νέες συστάδες δένδρων άρχισαν να δημιουργούνται και πάλι στις πλαγιές λόφων μετά από το σεισμικό γεγονός. Η μετατόπιση κατά τη διάρκεια των προηγούμενων σεισμών μπορεί να εκτιμηθεί από τα χαρακτηριστικά της επιφάνειας ή από διακοπές σε στρώματα ιζημάτων που εκτίθενται σε ορύγματα των ρηγμάτων. Από την έκταση της μετατόπισης κατά τη διάρκεια ενός σεισμού, οι επιστήμονες μπορούν να εκτιμήσουν το πιθανό μέγεθος του σεισμού.

Τα ρήγματα που θεωρούνται τα πιο «επικίνδυνα» σχετικά με την εκδήλωση κάποιου σεισμού είναι εκείνα που μετακινούνται πιο συχνά. Η μέση συχνότητα της κίνησης μπορεί να κυμαίνεται από μερικές εκατοντάδες έως και δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Τα πιο ενεργά ρήγματα στον ελλαδικό χώρο έχουν συχνότητα μετακίνησης κάτω από 2.000 χρόνια. Ορισμένα ρήγματα μετατοπίστηκαν στους ιστορικούς χρόνους, αλλά είναι απίθανο να προκαλέσουν σεισμούς στο εγγύς μέλλον. Ωστόσο κάθε ρήγμα έχει την δικιά του ταυτότητα και έχει την δική του συχνότητα. Οι περισσότεροι σεισμοί στην χώρα μας εμφανίζονται υποθαλάσσια. Τα εν λόγω υποθαλάσσια ρήγματα παρουσιάζουν ιδιαίτερο κίνδυνο για τις παράκτιες πόλεις και κωμοπόλεις, γιατί αυτοί οι σεισμοί μπορούν να προκαλέσουν τσουνάμι , είτε άμεσα από το κίνηση της γης κατά μήκος του ρήγματος ή με την ενεργοποίηση υποθαλάσσιων κατολισθήσεων. 

Πηγή: http://www.geodifhs.com/kappaomegaiotaalpha/232

Τα ενεργά ρήγματα της Ελλάδας

Χάρτης με τα ενεργά ρήγματα της Ελλάδας.

Το GreDaSS (Ελληνική Βάση Δεδομένων Σεισμογενών Πηγών) μας παρουσιάζει τη βάση δεδομένων με τις σεισμογενείς πηγές στον Ελληνικό χώρο. Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που ξεκίνησε πρόσφατα και έχει στόχο να βοηθήσει τις ελληνικές αρχές ως ένα πλήρες και σύγχρονο εργαλείο για τη βελτίωση της αντισεισμικής θωράκισης της χώρας, ενώ αποτελεί επίσης αξιόπιστη πηγή πληροφοριών για τους επιστήμονες. Η βάση δεδομένων είναι ένα ανοικτό αρχείο, με δυνατότητα συνεχούς αναβάθμισης, που μπορεί να φιλοξενήσει όλες τις προτάσεις από τους ερευνητές πολλαπλών πεδίων.

Υπάρχουν δύο κύριες αναπτυσσόμενες προσεγγίσεις: η πρώτη είναι η συλλογή, επανεπεξεργασία και παραμετροποίηση όλων των διαθέσιμων πληροφοριών στη βιβλιογραφία, δημοσιευμένων ή όχι. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, όλα τα δεδομένα θα πρέπει να ομογενοποιούνται και ως εκ τούτου, οι σεισμογενείς πηγές θα είναι πλήρως συγκρίσιμες. 

Η δεύτερη προσέγγιση περιλαμβάνει νέες, πρωτότυπες έρευνες για την εξεύρεση νέων πηγών σεισμογενών ή για τον εμπλουτισμό και την επαλήθευση των ήδη γνωστών.

Πηγή: http://eqgeogr.weebly.com/seismogenic-sources-in-greece.html